Aşılara veya ilaçlara kim onay veriyor, aşının güvenli olduğunu nereden biliyoruz? İşte detaylar

Ä°ngiltere, Pfizer/BioNTech tarafından geliÅŸtirilen Kovid-19 aşısının yaygın kullanımına onay veren ilk Batılı ülke oldu. Birçok kiÅŸi en kısa zamanda aşı olmak isterken bazıları da hakkında henüz pek bilgi sahibi olmadığımız bir ÅŸeyi kullanmakta tereddüt ettiÄŸini söylüyor. AÅžININ GÃœVENLÄ° OLDUÄžUNU NEREDEN BÄ°LÄ°YORUZ? Bilim insanları yeni bir aşı veya tedavi geliÅŸtirirken sordukları ilk ve en önemli soru budur. Aşının güvenliÄŸi ile ilgili denemeler, önce hücre düzeyinde, sonra da hayvanlar üzerinde laboratuvarda baÅŸlar. Ardından insanlarda denenir.Testin temel ilkesi, küçük bir grupla baÅŸlayıp, aşının güvenliÄŸi ile ilgili bir endiÅŸe olmaması halinde bir sonraki aÅŸamaya geçmektir. TESTLERÄ°N ROLÃœ NE? Laboratuvar testlerinde güvenlikle ilgili bir sorun çıkmadığında bilim insanları aşının veya tedavinin ne derece etkili olduÄŸunu denemeye geçiyor. Bu aÅŸamada çok sayıda gönüllü üzerinde deneme yapmak gerekiyor. Gönüllü deneklerin yarısına aşı, yarısına ise hiçbir etkisi olmayan plasebo uygulanıyor. AraÅŸtırmacılar ve denekler kime ne verildiÄŸini ilk aÅŸamada bilmiyor. Elde edilen tüm veriler kontrol edilip bağımsız gözlemcilerce denetleniyor. Kovid aşısı denemeleri süreci çok hızlı iÅŸlemiÅŸ olsa da bu aÅŸamaların hiç biri atlanmadı.Binlerce denekten sadece biri deneme sürecinde yaÅŸamını yitirdiÄŸinde Oxford/AstraZeneca aşısının denemeleri askıya alınmıştı. Ölümün aşıyla ilgili olmadığı tespit edildiÄŸinde ise denemeler yeniden baÅŸladı. AÅžILARA VEYA Ä°LAÇLARA KÄ°M ONAY VERÄ°YOR? Ä°ngiltere’de herhangi bir ilaca veya aşıya onayı, Ä°laç ve SaÄŸlık Ãœrünleri Düzenleme Kurumu (MHRA) adlı denetleyici kuruluÅŸ veriyor ve bunu ancak ilacın güvenli ve etkili olduÄŸuna kanaat getirdiÄŸinde yapıyor. SaÄŸlık Bakanlığı’na baÄŸlı MHRA’da 1200 kiÅŸi çalışıyor. Başında ise tüm kariyerini ilaç düzenleme iÅŸine vakfetmiÅŸ Dr. June Raine yer alıyor. Aşı onay aldıktan sonra da herhangi bir yan etkisi veya uzun vadeli risk unsurunun olmadığını kesinleÅŸtirmek üzere denetlemeler devam ediyor.Aşının yan etkisine maruz kaldığını düşünenler bu durumu MHRA’ya bildirebilir. Aşılama ve Bağışıklık Komitesi’ndeki(JCVI) bağımsız uzmanlar, aşının en iyi nasıl kullanılabileceÄŸine (kaç doz vb.) ve kimlere öncelik verileceÄŸine karar veriyor. 20 aşı uzmanı üyesi olan JCVI’ye Oxford Ãœniversitesi’nden Prof. Andrew Pollard baÅŸkanlık ediyor. KOVÄ°D-19 AÅžISINDA NELER VAR? Ãœzerinde çalışılan birçok farklı Kovid aşısı var. Bunların bazıları, salgına yol açan virüsün zayıflatılmış halini içeriyor. Oxford/Astra Zeneca aşısı, Kovid-19’a neden olan Sars-CoV-2 virüsüne benzeyecek ÅŸekilde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸ zararsız bir virüs kullanıyor.Pfizer/BioNTech ve Moderna ise virüsün genetik kodunun bir kısmını kullanarak bağışıklık sistemini harekete geçirecek aşılar üzerinde çalışıyor. Bunlara mRNA aşıları deniyor. Bunlar insan hücrelerini deÄŸiÅŸtiren aşılar deÄŸil. Sadece koronavirüse karşı bağışıklık sistemini harekete geçiren talimatlar içeriyorlar.Bazı Kovid aşıları ise koronavirüsün sahip olduÄŸu bazı proteinlerini içeriyor. Aşıları daha stabilize ve etkili kılmak amacıyla alüminyum gibi baÅŸka malzemeler de kullanılabiliyor. AÅžI HASTA EDER MÄ°? Bu maddelerin bu kadar az bir dozda kullanıldığında insana zarar vereceÄŸine dair hiçbir veri bulunmuyor. Aşılar insanı hasta etmez. Tersine, enfeksiyona karşı mücadele etmesini saÄŸlayacak ÅŸekilde bağışıklık sisteminin virüsü tanımasını ve hazırlık yapmasını saÄŸlar.Bazıları aşı olduktan sonra kas aÄŸrısı veya hafif ateÅŸ gibi belirtiler gösterebilir. Bu hastalıktan deÄŸil, vücudun aşıya verdiÄŸi tepkiden kaynaklanır. Aşılara karşı alerjik tepkilere az rastlanır. Onay almış aşıların içerdiÄŸi malzemeler liste halinde bildirilir. Aşı karşıtı birçok haber sosyal medya yoluyla yayılıyor. Bunlar bilimsel verilere dayanmayabilir.Aşı onay aldığında, geçmiÅŸte Kovid olmuÅŸ kiÅŸilere de aşı olmaları teklif edilecektir. Zira doÄŸal bağışıklık uzun sürmeyebilir ve aşı daha fazla koruma saÄŸlayabilir. Ä°ngiltere Kamu SaÄŸlığı kurumunun hazırladığı kılavuza göre, uzatmalı Kovid olarak adlandırılan ve hastalığın etkisi uzun süre devam eden kiÅŸilerin aşı olmasıyla ilgili herhangi bir güvenlik kaygısı bulunmamaktadır. Ancak Kovid-19 nedeniyle hala hasta olanların iyileÅŸtiklerinde aşı olmaları öneriliyor. AÅžILAR NE KADAR HAYVAN DOSTU? Zona gibi bazı hastalıklara karşı geliÅŸtirilen aşılar ile çocuklara burun yoluyla uygulanan grip aşısı gibi bazı aşılar domuz jelatini içerebilir. Bazı aşılar ise tavuk yumurtasında veya civciv embriyo hücrelerinde geliÅŸtirilir. Ãœzerinde çalışılan yüzlerce koronavirüs aşısı var. Henüz tümünün ne içerdiÄŸine dair ayrıntılı bilgi sahibi olmasak da birçok Kovid aşısının vejetaryen ve vegan dostu olması bekleniyor.Aşının, ciddi enfeksiyonlara karşı en iyi savunma yöntemi olduÄŸunu gösteren pek çok bilimsel veri var. Koronavirüs aşıları da insanların ağır hastalanmasını engellediÄŸi için hayat kurtarabilir. Aşının ilk aÅŸamada yaÅŸlılar gibi en yüksek risk grubunda olanlara uygulanması bekleniyor.Aşının Kovid’in yayılması bakımından ne kadar koruma saÄŸlayacağı henüz bilinmiyor. EÄŸer aşı olanlarda koronavirüs bulaÅŸtırma riski azalıyor veya ortadan kalkıyorsa, nüfusun belli oranının aşılanması yoluyla hastalık ortadan kalkabilir.

Bir önceki yazımız olan Mardinli çiftin 12 yıllık çocuk hasreti Diyarbakır'da son buldu başlıklı makalemizde Çocuk, Diyarbakır ve Kızıltepe hakkında bilgiler verilmektedir.