‘Cüzzam hastalığında, kısa sürede bulaÅŸ riski çok düşük’

Cüzzam hastalığının hangi yollarla bulaÅŸtığını, belirtilerini, türlerini, tedavisini ve vaka sayılarını anlatan Dermatoloji Uzmanı Dr. Pınar Yönter OÄŸuz, Türkiye’de kayıtlı 544 cüzzam hastası olduÄŸunu belirterek, bu hastalıkta kısa sürede bulaÅŸ riskinin çok düşük olduÄŸunu ifade etti.Dünyada 1954’ten beri her yıl ocak ayının son haftası Dünya Cüzzam Haftası ve son pazar günü dünyada Lepra yani Cüzzam hastalığı farkındalığı yaratmak amacıyla Dünya Cüzzam Günü olarak kabul edilmiÅŸtir. Beykent Ãœniversitesi Hastanesi Dermatoloji Uzmanı Dr. Öğr. Görevlisi Pınar Yönter OÄŸuz, cüzzam hastalığı olarak bilinen ‘lepra’ ile ilgili bilgiler aktardı.’ESKÄ° BÄ°R HASTALIK’Cüzzam hastalığının ortaya çıkması, tarihçesi ve geliÅŸimi ile ilgili bilgiler veren Dr. Pınar Yönter OÄŸuz, ‘Lepra dünyanın en eski hastalıklarından biridir; tarihi bilinen yazılı insanlık tarihi kadar öteye gidiyor gibi görünmektedir. Çin’de M.Ö. 5000’lere kadar uzanan belgelerde bu hastalıktan bahsedilir. Hindistan ve Mezopotamya bölgesi de cüzzamın ilk görüldüğünün düşünüldüğü bölgelerdir. Lepra, hastalığın batı kaynaklarında geçen adıdır ve Grekçe ‘deriyi yüzmek’ anlamındaki fiilden türemiÅŸtir. Cüzzam adı ise Arapça kaynaklardan gelmektedir ve ‘elin kesilmesi, parmakların düşmesi’ anlamına gelen ‘cezem’ kökünden gelir. Bu anlamlar, hastalığın karakteri hakkında da fikir verir. Cüzzam, mikobakteriyum lepra adı verilen bir bakterinin (mikrobun) sebep olduÄŸu bulaşıcı ve müzmin bir hastalıktır. 19’uncu yüzyılda etken mikrobu keÅŸfeden bilim insanı Gerhard Armauer Hansen ‘e ithafen, ‘Hansen hastalığı’ olarak da anılır’ dedi.’CÃœZZAM’IN KULUÇKA SÃœRESÄ° ORTALAMA 5 YIL’Cüzzamın hala nasıl bulaÅŸtığının kesin olarak bilinmediÄŸini söyleyen Dr. Pınar Yönter OÄŸuz, ‘Hasta kiÅŸinin mukozal salgıları ile temas ile yayıldığı düşünülmektedir. Bu salgılar, kiÅŸi hapşırıp öksürdüğünde havada mikrodamlacıklar halinde asılı kalır ve baÅŸka birine bu yolla bulaÅŸabileceÄŸi ÅŸeklinde açıklanır. Cüzzam bakterisi çok bulaşıcı bir mikroorganizma deÄŸildir. Ancak cüzzamlı olup da tedavi görmeyen kiÅŸiyle uzun süreli temas ile bulaÅŸ riski artar. Tarihte cüzzam hastaları bu nedenle de, kimi zaman acımasız denecek ölçülerde toplumdan dışlanma ve tecrit edilmeye maruz kalmışlardır’ diye konuÅŸtu.Cüzzam bakterisinin çok yavaÅŸ ürediÄŸini belirten Dr. Pınar Yönter OÄŸuz, ‘Bu nedenle hastalığın kuluçka süresi Dünya SaÄŸlık Örgütü tarafından da ortalama 5 yıl olarak açıklanmıştır. Bazı vakalarda kiÅŸinin bağışıklık sistemine baÄŸlı olarak bu süre 20-30 yıla kadar uzayabilir. Çocuklara bulaÅŸ daha kolaydır. Amerika kıtasında yaÅŸayan bir armadillo türünün de bu bakteriyi taşıdığı ve insanlara bulaÅŸtırabildiÄŸi tespit edilmiÅŸtir ancak bu risk çok düşüktür. Cüzzam el sıkışmak, sarılmak veya cüzzamlı bir kiÅŸinin yanında otobüste veya aynı yemek masasında oturmak gibi kısa süreli temas yoluyla bulaÅŸmaz. Cüzzamlı hamile anneler bunu doÄŸmamış bebeklerine geçiremezler. Cüzzam, cinsel temasla da bulaÅŸmaz. BulaÅŸ için daha uzun süreli temas gerekir’ diye konuÅŸtu.CÃœZZAM BELÄ°RTÄ°LERÄ° NELERDÄ°R?Cüzzam hastalığının belirtilerine de deÄŸinen Dr. Pınar Yönter OÄŸuz, hastalığın en yaygın olarak deri, sinir hücreleri ve mukoza zarlarında ortaya çıktığını söyleyerek şöyle devam etti: ‘Ciltte görülebilen belirti ve semptomlar arasında renksiz, uyuÅŸmuÅŸ lekeler ile ayak tabanında ülserler; kalın, sert ya da kuru cilt dokusu, deri altında bakteri içeren nodüller yani düğüm ÅŸeklinde büyümeler, yüzde ve kulakta aÄŸrısız morumsu ÅŸiÅŸlikler, saç ve kaÅŸ kaybı sayılabilir. Cüzzamın sinirlere verdiÄŸi hasardan dolayı görülen belirtiler arasında ciltte etkilenen bölgelerde uyuÅŸma, kas zayıflığı ya da özellikle el ve ayakta felç, sinir hücrelerinde kalınlaÅŸma ve yüz sinirleri etkilendiÄŸinde körlüğe yol açabilen göz hastalıkları vardır. Deride ortaya çıkan lezyonlar ile sinir sistemindeki hasar dokunma, sıcaklık veya aÄŸrı algılamada azalma ile sonuçlanır. Bu da hastaların acı hissini algılayamadıkları deri alanlarında kolayca yanma, travma gibi hasar yaralanmaları çıkmasına sebep olur. Cüzzamın tedavi edilmemesi durumunda bu belirti ve semptomlar ilerleyerek daha ağır bir hal alır. GeliÅŸen komplikasyonlar arasında en önemlileri körlük veya glokom, yüzde bozulma (kalıcı ÅŸiÅŸkinlik, yumrular, topaklar), erkeklerde iktidarsızlık ve kısırlık, böbrek yetmezliÄŸi, uzuvlarda kalıcı hasarlar, burun kanamasına ve kronik tıkanık buruna sebep olabilecek burun içerisinde kalıcı hasardır”LEPROMATÖZ CÃœZZAM CÄ°LDÄ°, SÄ°NÄ°RLERÄ° VE DÄ°ÄžER ORGANLARA DA ETKÄ°LÄ°’Cüzzamı sınıflandırmak için birkaç sistem olduÄŸunu söyleyen Dr. Pınar Yönter OÄŸuz, ilk sistemin tüberküloit cüzzam, lepramatöz cüzzam ve sınırda cüzzam adı verilen üç farklı türden oluÅŸtuÄŸunu söyledi ve türleri sıraladı: ‘Tüberküloid Cüzzam; Bireyin bağışıklık tepkisi iyi ve etkindir. Bu tür enfeksiyonu olan bir birey yalnızca birkaç lezyon sergiler. Hastalık belirti ve semptomları hafif seyreder ve bulaşıcılık oranı da hafiftir. Lepromatöz Cüzzam; Bireyin bağışıklık tepkisi zayıftır. Bu tip cüzzam ayrıca cildi, sinirleri ve diÄŸer organları da etkiler. Hastalığın bu türü daha bulaşıcıdır. Sınırda Cüzzam; Hem tüberküloit hem de lepramatöz cüzzamın klinik özellikleri gözlemlenir. Uzmanlar bu tipi, diÄŸer iki tip arasında bir sınırda kabul ederler.’Cüzzam sınıflandırılmasında kullanılan ikinci sistemin ise Dünya SaÄŸlık Örgütü tarafından kullanılan sınıflandırma sistemi olduÄŸunu bildiren Dr. OÄŸuz, ‘Buna göre ilk kategorinin adı az basilli lepradır. Burada vücutta beÅŸ ya da daha az lezyon görülür ve ciltten alınan örneklerde bakteri tespit edilemez. Ä°kinci kategorinin ise çok basilli lepradır. Burada, daha fazla lezyon görülür ve ciltten alınan örneklerde bakteri tespit edilebilmektedir’ ifadelerini kullandı.’BAZI VAKALARDA TEDAVÄ° 1-2 SENE BOYUNCA DEVAM EDEBÄ°LÄ°R’Dermatoloji Uzmanı Dr. Pınar Yöntem OÄŸuz, sözlerine ÅŸu ÅŸekilde devam etti: ‘Cüzzam tedavisi aylarca, bazı vakalarda ise 1-2 sene boyunca sürekli bir ÅŸekilde devam eder. EÄŸer cüzzam ÅŸiddetli hale gelmeden önce teÅŸhis edilirse, kiÅŸi için durum daha olumludur. Erken tedavi, daha fazla doku hasarı oluÅŸmasını önler, hastalığın yayılmasını durdurur ve geri dönüşsüz hasarların önüne geçer. Cüzzam tedavisi sürecinde verilen ilaçların doktorun belirttiÄŸi gibi kullanılması çok önemlidir. Antibiyotiklerin erken bırakılması, bakterilerin daha dirençli bir ÅŸekilde geri gelmesine neden olabilir.  Tedavi sürecinde yeni bölgelerde uyuÅŸma yaÅŸayan hastalar bunu mutlaka doktora bildirmeli ve bu bölgelerde yanma veya kesilme nedeniyle meydana gelecek hasarları fark etmekte güçlük çekebileceklerini göz önünde tutarak daha dikkatli hareket etmelidir. Tanı gecikirse vücutta önemli ÅŸekil bozukluÄŸu veya sakatlıklar oluÅŸur. Yine de daha fazla vücut hasarını önlemek ve hastalığın baÅŸkalarına yayılmasını önlemek için uygun tedavi uygulanmalıdır.”YILDA BÄ°RKAÇ KİŞİDE YENÄ° LEPRA VAKALARINA RASTLANIYOR’Cüzzam hakkında ön yargıların günümüzde de devam ettiÄŸini söyleyen Dr. Pınar Yönter OÄŸuz, ‘Ãœlkemizde son yıllarda, SaÄŸlık Bakanlığı verilerine göre, yılda birkaç adet yeni lepra vakasına rastlanmaktadır. Bugün hala dünyada özellikle açlık, yoksulluk, hijyen koÅŸullarının kötü ve saÄŸlık hizmetlerinin ulaşılamaz olduÄŸu bölgelerde ve iç savaÅŸların yaÅŸandığı coÄŸrafyalarda hastalık hüküm sürmektedir. GeçmiÅŸte her yıl dünya çapında pek çok kiÅŸi cüzzam hastalığından muzdarip olurdu. Oldukça bulaşıcı, yıkıcı bir hastalık olarak biliniyordu ve korkuluyordu ancak ÅŸimdi yayılmasının zor olduÄŸunu ve fark edildiÄŸinde kolayca tedavi edilebileceÄŸini biliyoruz. Yine de hastalık hakkında birçok ön yargı halen günümüzde de devam etmektedir ve hastalığa yakalananlar çevreden izole edilip ayrımcılığa uÄŸrayabilmektedir’ dedi.

Bir önceki yazımız olan Toplum Bilimleri Kurulu Üyesi İlhan: Mutant virüs Türkiye içerisinde yayılımda, İstanbul veya Ankara'da da görülme ihtimali söz konusu olabilir başlıklı makalemizde Mustafa Necmi İlhan, Mutant ve Sağlık hakkında bilgiler verilmektedir.