DoÄŸum kontrol hapı ve oluÅŸan kan pıhtıları: ‘Kalp krizi geçiriyorum sandım’

Vanessa Centeno, vücudunda akciÄŸerlerini tıkayan ölümcül kan pıhtıları oluÅŸtuÄŸunu öğrendiÄŸinde çok ÅŸaşırmıştı.Ama asıl ÅŸoku, bu kan pıhtılarının neden oluÅŸtuÄŸunu öğrendiÄŸinde yaÅŸadı. Boston’da yaÅŸayan pazarlama uzmanı Vanessa da, dünya genelindeki milyonlarca baÅŸka kadın gibi doÄŸum kontrol yöntemi olarak hapları kullanıyordu.Ama kadınların çoÄŸunun aksine, Vanessa’da hapların nadir görülen yan etkileri belirmeye baÅŸladı. OluÅŸan bu kan pıhtıları da hayatını tamamen deÄŸiÅŸtirdi. ‘Kalp krizi geçiriyorum sandım’ ‘Merdivenlerden çıkıyordum, bir anda posta kutusuna tutunmak zorunda kaldım çünkü nefesim tamamen kesilmiÅŸti. Daha önce hiç bu kadar nefessiz kalmamıştım. İçime çekebildiÄŸim kadar hava çekmeye çalıştım’ diye anlatıyor Vanessa yaÅŸadıklarını.Nefes almakta zorlanmasına raÄŸmen iÅŸe gitti. Erkeç çıkıp yürüme mesafesindeki kliniÄŸe uÄŸradı: ‘Hava yollarımı açması için bir nebülizatör verdiler. Biraz daha iyi hissediyordum, nefesim yavaÅŸ yavaÅŸ normale dönüyordu. Vücudumu taradılar ve akciÄŸerlerimde bir gölge tespit ettiklerini, büyük olasılıkla pnömoni olabileceÄŸini söylediler.’Ama ertesi gün klinik Vanessa’yı aradı ve gördüklerinin pnömoni olmadığını, daha fazla test yaptırması gerektiÄŸini söyledi. Bir ay boyunca doktorundan randevu alamayan Vanessa’nın nefes alışı giderek kötüye gitti ve kliniÄŸin tavsiyesi doÄŸrultusunda astım spreyi kullanmaya baÅŸladı. ‘Sonunda olan oldu’ diye anlatıyor Vanessa sonrasını: ‘Çamaşır yıkarken merdivenlerden inip çıkıyordum ve nefes almaya çalışıyordum. Ãœstümdeki tulumun fermuarını açtım ve mutfak zeminine düştüm. Çünkü hiç nefes alamıyordum.’Bedenim aÄŸrıyordu, midem, göğsüm, kollarım aÄŸrıyordu. Kalp krizi geçiriyorum sandım.’Vanessa hemen hastaneye gitmedi ama doktorunu aradı. HemÅŸireler mümkün olan en kısa sürede gelmesi gerektiÄŸini söylediler. ‘Ertesi gün doktoru görmeye gittim. Bütün semptomları anlattım, beni kontrol etti ve CT taraması yaptırmamı istedi. Ben de daha büyük bir hastaneye gittim.’Sonra hatırladığım, bir sürü kabloyla monitörlere baÄŸlı olduÄŸum ve damarımdan enjeksiyon yapıldığı. Her ÅŸey o kadar hızlı oldu kafam karmakarışık oldu.’MeÄŸer göğüs bölgemde kocaman bir kan pıhtısı varmış, çözülmeye ve akciÄŸerlerimin büyük bir kısmını bloke etmeye baÅŸlamış.’ Vanessa iki gün hastanede geçirdikten sonra taburcu oldu ama kendi evinde de iki hafta yatalak kaldı. Doktorlar kan pıhtısının oluÅŸmasının en geçerli sebebi olarak yeni kullanmaya baÅŸladığı doÄŸum kontrol hapları olabileceÄŸini söyledi. Çünkü vücuduna giren tek yeni ÅŸey bu haplardı. ‘EÄŸer bir gün daha beklemiÅŸ olsaydım ölebilirmiÅŸim. Durum o kadar kötüymüş’ diyor Vanessa. DoÄŸum kontrol haplarında kan pıhtısı oluÅŸması ne kadar yaygın? Çok nadir görülen bir durum. Ä°ngiltere Ulusal SaÄŸlık Hizmetleri’ne (NHS) göre, ‘bir yıl boyunca doÄŸum kontrol hapı kullanan 10 bin kadında kan pıhtısı oluÅŸma vakası 5 ila 12 arasında deÄŸiÅŸiyor. Hap kullanmayan 10 bin kadın arasında da her yıl damarlarında kan pıhtısı tespit edilen vaka sayısı da 2.’NHS, şüphe duyan kadınların mutlaka doktorlarıyla görüşmeleri tavsiyesinde bulunuyor. Dünya genelinde doÄŸum kontrol hapı kullanan kadınların sayısı 150 milyondan fazla. Haplar, Avrupa, Avustralya ve Yeni Zelanda’da en yaygın doÄŸum kontrol yöntemi. Afrika, Latin Amerika ve Kuzey Amerika’da en yaygın ikinci, Asya’da ise en yaygın üçüncü yöntem.Hormonlarla ilgili her doÄŸum kontrol yönteminde olduÄŸu gibi hapların da yan etkileri var. Bunlara en yaygın görülen ve konuÅŸulan, ruh halindeki ani dönüşümler ve kiloda dalgalanmalar dahil. Daha nadir görülen yan etkilerden olan kan pıhtısı oluÅŸumu da hayati tehlikeye neden olabilir. Kan pıhtısının oluÅŸmasında, vücuda verilen hormonlar, yaÅŸ, aileden kalıtımsal nedenler ve fazla kilolar ve sigara gibi yaÅŸam tarzıyla baÄŸlantılı faktörler rol oynayabilir.Londra Guy’s and St. Thomas Hastanesi tromboz ve hemostasis uzmanı Prof. Beverley Hunt, ‘Ağızdan alınan karma haplar, kullanılan tipe baÄŸlı olarak kan pıhtısı oluÅŸma riskini dört ila sekiz kat artırıyor. Ama gebelik riski daha yüksek, dolayısıyla karma hap almak, hamile kalmaktan daha iyi’ diyor. DoÄŸum kontrol haplarının içeriÄŸinde, östrojenin sentetik bir versiyonu veya projesteron veya vücudun içinde üretilen her iki hormonun kombinasyonu var. Güney Afrika’da Pretorya Steve Biko Ãœniversite Hastanesi’nde kadın doÄŸum uzmanı olan Dr. Zozo Nene, ‘Östrojen, yumurtaların evi olarak görülen foliküllerin geliÅŸimini saÄŸlıyor. Yumurtalar olgunlaÅŸtığında ovülasyon oluyor. Ovülasyon sonrasında da gebelik’ diyor ve ekliyor: ‘Östrojen çok yüksek olduÄŸunda, folikülleri uyarıcı hormonların üretildiÄŸi beyne negatif geri bildirim gidiyor, dolayısıyla folikül geliÅŸmemesi, ovülasyon olmaması için, haplardaki östrojeni verdiÄŸinizde bu hormonu bastırıyorsunuz.’ Dr. Nene, projesteronun birkaç ÅŸekilde koruma saÄŸladığını anlatıyor: Birincisi, rahim aÄŸzı çevresindeki mukusu kalınlaÅŸtırarak spermin penetre olmasını engelliyor. Ä°kincisi, rahim içi dokusunu incelterek impantasyon olmasını engeller. Fallop tüpleri içinde, yumurtalar ile spermin buluÅŸmasını önler. ‘Ä°ki hormon ovülasyon veya impantasyonu önlemek için sinerji içinde çalışır’ diyor Dr. Nene. Ortak yan etkileri de bulantı, kusma, kilo alımı, ÅŸiÅŸkinlik ve akne oluÅŸumu. Dr. Nene bu etkileri şöyle anlatıyor: ‘Bazıları libidonun düşmesinden, baÅŸ aÄŸrısından, memelerde hassasiyetten, ruh halindeki ani deÄŸiÅŸimlerden ÅŸikayetçi oluyor. ‘Östrojen ve projesteronların içerikleri var. Dolayısıyla yan etkileri bu hormonlarla baÄŸlantılı. ‘Yan etkilere neyin sebep olduÄŸunu bilmek önemli. Bulantı ve kusmanın genelde östrojenin yan etkisi olduÄŸunu biliyoruz.”Kan pıhtılaÅŸmasındaki artan risk faktörünün kimde bulunduÄŸunu bulmak gerekir. Benim deneyimime göre genelde vücut kitle endeksi yüksek kadınlarda görülüyor.’ ‘Stres sonrası travma yaşıyorum’ Bir yıldan uzun süre geçmiÅŸ olmasına raÄŸmen Vanessa hala eski hayatına dönmekte zorlanıyor ve yaÅŸadıklarıyla ilgili ÅŸunları söylüyor: ‘Bir anda akciÄŸer embolisi oldum ve altı ay boyunca kan sulandırıcı ilaçlar almak zorunda kaldım. Düşmemeye çalıştım, bir yerimin çizilmemesine dikkat ettim. Çünkü her ÅŸey iç kanamaya neden olabilirdi.’Bu olaydan sonra yaÅŸadığım stres sonrası bozukluk gerçek dışı bir seviyeye ulaÅŸmıştı. Çamaşır yıkamak bunun en büyük tetikçisi.’Kendime iyi olduÄŸumu, tehlikede olmadığımı hatırlatmam gerekiyor. ‘Gerçekten neden böyle bir ÅŸey yaÅŸadığımı bilmiyorum. Ãœniversite yıllarım boyunca da daha önce de hap alıyordum ve geçen yıl yeniden hap almadan önce nexplanon implantasyonu yaptırmıştım.’Kadınların doÄŸum kontrol için hap veya baÅŸka yöntemler kullanmasının birçok sebebi var. Mali sebepler de genelde göz ardı ediliyor.Vanessa kalıcı bir iÅŸ bulana kadar Boston’da sözleÅŸmeli personel olarak çalıştı bu nedenle de implantasyonu tercih etti. YaÅŸadıklarını, nasıl etkilendiÄŸini şöyle anlatıyor: ‘Üç ay içinde iÅŸ bulamazsam diye Nexplanon implantının doÄŸum kontrol için yeterli olacağını düşündüm. Ä°mplant gayet iyiydi ama benim için bir yan etkisi çok kilo almam oldu. ‘Sanıyorum bu ticari reklamların yan etki olabilir veya ölüm riskine neden olabilir uyarılarına karşı yeterince duyarlı davranmıyoruz.’Her zaman benim başıma gelmez diyoruz. Ama geldi, hayatımı alt üst etti ve dünyamı alt üst etmeye devam ediyor.’Vanessa, ‘erkekler için inÅŸa edilen bir dünyada yaÅŸamanın bütün yükü kadınların üstlenmesi anlamına geldiÄŸini ve doÄŸum kontrolünün de buna dahil olduÄŸunu’ söylüyor: ‘Adet oluyoruz, sürekli aÄŸrı çekiyoruz. Bu aÄŸrıyı çekmemiz gerekiyor, bir ÅŸey söylersek ‘her ay oluyor alışmış olman lazım’ deniyor. ‘Kadınların kendileri için iyi olan ÅŸeyleri alması lazım, önümüze bu sunuluyor diye, almak zorundayız diye almamalıyız. Daha iyi yollar olmalı. Her ÅŸey daha iyi olmalı.’

Bir önceki yazımız olan 'Antibiyotikler virüsü öldürmez, bakterilere direnç kazandırır' başlıklı makalemizde Antibiyotik, Beykent Üniversitesi ve Koronavirüs hakkında bilgiler verilmektedir.