Sağlık ve çevre uzmanları pandemilerilerin önlenmesi için acil eylem çağrısında bulunuyor

‘Çevre, Ä°klim ve SaÄŸlık için Ä°ÅŸbirliÄŸi Projesi’ (ÇİSÄ°P) Türkiye’de ilk defa Tek SaÄŸlık yaklaşımıyla Covid-19 pandemisi ve iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi iliÅŸkisini inceleyen bilgi notunu bugün (20 Ocak ÇarÅŸamba) duyurdu. Pandemilerin önüne geçmek için Tek SaÄŸlık yaklaşımının ÅŸart olduÄŸu belirtilen uzmanlar SaÄŸlık, Tarım ve Orman ile Çevre Åžehircilik Bakanlığı’nı iÅŸbirliÄŸine davet ediyor.Daha fazla pandemi yaÅŸanmaması için tek saÄŸlık yaklaşımı ÅŸart ‘Tek SaÄŸlık’ saÄŸlığın korunması için insanlar, hayvanlar, bitkiler ve bunların ortak çevresi arasındaki baÄŸlantıyı bir bütün olarak ele alan; iÅŸbirliÄŸine dayalı ve disiplinler arası bir yaklaşım. Tek saÄŸlık terminolojisinin geçmiÅŸi 19. yüzyıla kadar uzanıyor ve ilk defa patolojist Dr. Rudolf Virchow tarafından kullanıldığı biliniyor.Ä°klim deÄŸiÅŸikliÄŸi pandemi riskini arttırıyorBilgi notu, iklim deÄŸiÅŸikliÄŸinin 2030-2050 yılları arasında her yıl 250 bin ölüme neden olacağı ve bunun yarısından daha fazlasının viral hastalık kaynaklı ishal ve sıtma olacağının tahmin edildiÄŸinin altını çiziyor. Kocaeli Ãœniversitesi Halk SaÄŸlığı Ana Bilim Dalı BaÅŸkanı Prof. ÇiÄŸdem ÇaÄŸlayan; ‘SaÄŸlık ve çevre alanında çalışan uzmanlar disiplinlerarası bir yaklaşımla tüm canlıların iyi olma halini kapsayıcı bir biçimde ele almalı. Bunun için en büyük görev bizlere saÄŸlık uzmanlarına düşüyor, özellikle veteriner hekimler ve doÄŸa koruma kuruluÅŸlarıyla bir arada olmalıyız.’ dedi. ÇiÄŸdem ÇaÄŸlayan Dünyanın farklı noktalarında sıcaklık ve basınçta deÄŸiÅŸimler yaratan iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi hayvanları göçe zorluyor ve patojenlerin yayılmasını tetikliyor. ÖrneÄŸin küresel sıcaklık ortalamasındaki 2-3ºC’lik artış sivrisineklerin göç rotalarına etki edeceÄŸinden, sıtma riski altındaki insan nüfusunu %3-5 oranında artırması bekleniyor. Buna ek olarak, Klinik Mikrobiyolog ve Virolog Prof. Dr. Selim Badur’un da belirttiÄŸi gibi ‘Su ve ormanların kötü kullanımının enfeksiyon etkeni, taşıyıcılarının kontrolden çıkmasına neden oluyor. Tarım alanlarının gereksiz geniÅŸletilmesi ve ormanların tahrip edilmesi, burada bulunan canlıların ve taşıdıkları mikroorganizmaların kentlere göçüne sebep olabiliyor’. Selim Badur Bilgi notu, 1980’den bu yana yeni salgın hastalıkların sayısında artış görüldüğünün altını çiziyor. WWF-Türkiye’den Yaban Hayatı Uzmanı ve Veteriner Hekim Ahmet Emre Kütükçü; ‘Bugüne kadar bilinen bulaşıcı hastalıkların %75’ini hayvanlardan insanlara bulaÅŸan (zoonoz) hastalıklar oluÅŸturuyor. Yeni görülen bulaşıcı hastalıkların %60’ıysa yaban hayvanları kaynaklı zoonozlar. HIV/AIDS, SARS, ebola, kuduz, leptospirozis, batı Nil virüsü dahil pek çok etkenin de hayvanlardan insana geçtiÄŸi, milyonlarca ölüme ve hastalığa yol açtığı unutulmamalı.’ diye belirtiyor.Çalışma habitat parçalanması ve ormansızlaÅŸmanın insan ve yaban hayvanları gibi normal koÅŸullarda karşılaÅŸması güç olan farklı türlerin etkileÅŸimini arttırıp, farklı birçok zoonoz etkenin insanlara bulaÅŸmasına neden olduÄŸunun altını çiziyor. Ä°stanbul Ãœniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisi Prof. Dr. DoÄŸanay Tolunay ‘Bundan sonraki salgınların olmaması için ormansızlaÅŸmanın önlenmesi, vahÅŸi hayvan ticareti ile kaçak avcılığın yasaklanması ve kontrol altına alınması gereklidir. Ekosistemlerin saÄŸlığıyla insanların saÄŸlığı birbirinden ayrı düşünülemez.’ ÅŸeklinde konuÅŸtu. DoÄŸanay Tolunay Çevre ve saÄŸlık uzmanları karar vericileri iÅŸbirliÄŸine çağırıyor Covid-19 pandemisi gibi küresel krizlere yönelik alınabilecek birincil önlemler çevre saÄŸlığını ve ‘Tek SaÄŸlık’ yaklaşımını ön planda tutuyor. Bu kapsamda, özellikle karar vericiler için bir dizi önerinin de paylaşıldığı bilgi notunda;? SaÄŸlık Etki DeÄŸerlendirmesi (SED) yönteminin hayata geçmesi,? Yaban hayatı avlanması ve ticaretinin durdurulması,? Kirletici ve madencilik gibi sektörlere yönelik kamu harcamalarının kaldırılması tavsiye ediliyor. ? Ayrıca, halk saÄŸlığı, hayvan ve bitki saÄŸlığı ile çevre gibi farklı alanlarda çalışan kiÅŸilerin ortak çalışmalar yaparak kapasiteleri güçlendirmesinin önemi belirtiliyor.

Bir önceki yazımız olan Covid: ABD, yoksul ülkelere aşı temini için oluşturulan Covax programına katılmak istiyor başlıklı makalemizde Amerika Birleşik Devletleri, Birleşmiş Milletler ve Dünya Sağlık Örgütü hakkında bilgiler verilmektedir.